سیستم های تهویه مطبوع، سبک زندگی ما در ساختمان‌های مدرن با فضاهای محدود را متحول کرده است. قطعاً بدون حضور مفید و هدفمند این سیستم‌ها نمی‌توانیم از تمامی فضاهای ساختمانی به درستی و در نهایت لذت و آسایش استفاده کنیم.
اگرچه سیستم های تهویه مطبوع همگی تجهیزات مفیدی برای افزایش راحتی و آسایش ما هستند؛ اما هر کدام از آنها به تنهایی مصرف انرژی بالایی دارند. کاهش مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع از چالش‌های جدی ما در هر فضای ساختمانی است.
اگر نسبت به الگوی کارکرد و مقدار مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع بی‌تفاوت باشید، خیلی زود با هزینه سنگین مصرف برق این تجهیزات روبه‌رو می‌شوید. در عین حال چالش کاهش مصرف انرژی در سیستم تهویه فراتر از هزینه انرژی متوجه طول عمر مفید خود دستگاه است.
دستگاهی که در شرایط بهینه‌تر با کارکرد در مدت زمان کوتاه‌تر و برای کنترل دما در محدوده دمای کمتر فعالیت کند، قطعاً طول عمر مفید بیشتری هم دارد. در این مقاله از مس باران به بیست راهکار جامع جهت کاهش مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع می‌پردازیم.
1-سیستم تهویه مطبوع با ظرفیت مناسب تهیه کنید
اولین قدم برای کاهش مصرف انرژی در سیستم تهویه انتخاب مناسب خود آنها است. این سیستم‌ها ظرفیت محدودی دارند و برای کار در فضاهای معین از ساختمان طراحی شده‌اند. ظرفیت انواع سیستم تهویه مطبوع را بر حسب کیلو وات و یا تن تبرید و… معرفی می‌کنند.
نیازی نیست تا خیلی در بند این واحدها باشید و بخواهید تا محاسبات آنچنانی تطابق مساحت بنا با ظرفیت سیستم را انجام بدهید. کافی است در یک حساب سرانگشتی و همراه مشورت مناسب با اهل فن، سیستمی که ظرفیت مناسبی را دارد، تهیه کنید. حالا سیستمی دارید که از پس فضای ساختمان شما برمی‌آید و به اندازه کار می‌کند.
2-از فیلترهای هوای مناسب استفاده کنید
فیلتر هوا بخش الحاقی در سیستم های تهویه مطبوع است که معمولاً حین خرید دستگاه همراه آن عرضه می‌شود. اما پس از مدتی باید آن را تعویض کنید.
در این صورت بهتر است از فیلترهایی با مش مناسب تهیه کنید. این فیلترها قرار است هوای اتاق را از ذرات کوچک و آلایندگی‌های معلق پاک کند، اما هر اندازه قدرت پاک‌سازی آنها بیشتر باشد، قطعاً مقدار هوادهی سیستم نیز کاهش پیدا می‌کند.
توصیه نمی‌کنیم تا بهره‌مندی از فیلترهای مرغوب را کنار بگذارید. ولی توصیه می‌کنیم که ظرفیت فیلتر سیستم تهویه مطبوع را با توجه به ابعاد فضا انتخاب کنید.
هر اندازه فضای ساختمان بزرگتر است، بهتر است که فیلترهایی با ظرفیت پایین‌تر را انتخاب کنید تا تداخلی در گردش هوای سیستم تهویه ایجاد نشود.
پیشنهاد ویژه مس باران: خرید هواکش خانگی
3-از تمامی قابلیت‌ها و امکانات سیستم تهویه مطبوع خود اطلاع داشته باشید
عدم آگاهی کافی از امکانات و قابلیت‌ها و حتی روش راه‌اندازی مشکل بزرگی است که بسیاری از ما حین کار با سیستم های تهویه مطبوع داریم.
این سیستم‌ها دارای گزینه‌های مختلفی برای ایجاد انواع سناریوهای تهویه مطبوع هستند. تمامی این گزینه‌ها و امکانات در دفترچه راهنمای محصول قید شده است که بهره‌مندی مناسب از آنها در کاهش مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع بسیار تأثیرگذار است.
این در حالی است که گاهاً اصرار ما برای بهره‌مندی از یک گزینه‌ی ثابت در کارکرد تهویه مطبوع با شرایط مختلف محیط اتاق همخوانی نداشته باشد که قطعاً باعث کارکرد طولانی‌تر و عدم بهره‌مندی مفید از دستگاه خواهد شد.
4-فیلترها را به موقع تعویض کنید
تعویض به موقع فیلترها از بهترین راهکار کاهش مصرف انرژی تهویه مطبوع است. فیلترها به مرور زمان و با عبور جریان پیوسته هوا به علت جذب و پاک‌سازی ذرات معلق و گرد و خاک‌ها مسدود می‌شوند.
مسدود شدن فیلتر نیز مانع از جریان پیدا کردن مناسب هوا شده که منجر به فشار بیشتر به سیستم تهویه مطبوع خواهد شد، لذا مصرف انرژی افزایش پیدا می‌کند. در عین حال از طول عمر مفید دستگاه نیز کاسته خواهد شد.
5-از سیستم کنترل هوشمند استفاده کنید
کنترل دستی دما روش قدیمی و کاملاً ناکارآمد است. در این روش دستی نمی‌توانیم شرایط محیط را در حالتی پایدار قرار دهیم. مثلاً دمای اتاق یا خیلی سرد و یا خیلی گرم می‌شود. از طرفی ممکن است که نسبت به کنترل سیستم تهویه مثلاً خاموش کردن آن در صورت سرد شدن اتاق بی‌تفاوت شویم.
در این حالت عملاً سیستم شما خیلی فراتر از نیاز محیط کار می‌کند. اما با بهره‌مندی از سیستم‌های کنترل هوشمند می‌توانیم مدیریت شرایط محیط مانند دمای اتاق را بر عهده خود سیستم گذاشته و از شرایط پایدار در کنترل دما و محیط اتاق لذت ببریم. مادامیکه حالا می‌توانیم روش بهتری در کاهش مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع داشته باشیم.
6-از جعبه‌های VAV برای کنترل جهت جریان و حجم هوا استفاده کنید
بسیاری از سیستم های تهویه مطبوع نوین دارای چنین امکاناتی از قابلیت VAV هستند. جعبه‌های VAV در واقع دمپرهای هوشمند کنترل جهت جریان هوا هستند که با توجه به شرایط دمایی اتاق برای توزیع کنترل شده جریان هوا کارایی دارند.
اما در سیستم‌های قدیمی خصوصا کانال‌های تهویه هوای کلاسیک دریچه‌های نه چندان کارآمد با دمپرهای دستی تعبیه شده است که کل هوا را بدون بهره‌مندی از مدیریتی خاص در محیط ساختمان پمپاژ می‌کنند. می‌توانیم با نصب این دریچه‌های هوشمند روش توزیع هوای سیستم تهویه مطبوع را تحت کنترل بهتری داشته باشیم.
7-در یک دمای ایده‌آل زندگی کنید
قرار نیست تا در ایام تابستان به بهانه هوای گرم بیرون، محیط داخل ساختمان را مانند یخچال سرد کنید. از طرفی نیاز نیست تا در ایام سرد زمستانی در محیط خیلی گرم فضای داخلی ساختمان زندگی کنید. خنک بودن یا گرم بودن ساختمان لزوماً بهره‌مندی از حداکثر سرمایش و یا حداکثر گرمایش نیست.
با تصمیم‌گیری در یک دمای ایده‌آل مناسب فصل‌های مختلف سال در کاهش مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع کاملاً تأثیرگذار هستید. دمای ایده‌آل نه تنها باعث آسایش شما برای حضور در محیط ساختمان می‌شود، بلکه حتی در کارکرد سبک‌تر سیستم تهویه مطبوع تأثیرگذار است.
توصیه شده است که بهترین دما برای فصل تابستان ۸ درجه خنک‌تر از محیط بیرون است. در عین حال برای دمای ایده‌آل فصل زمستان نیز بهتر است ۸ درجه بالاتر از دمای محیط بیرون را انتخاب کنید. البته با توجه به موج گرما و یا موج سرما قاعدتاً این مقدار تغییر خواهد کرد. اما به طور معمول دمای مناسب محیط ساختمان در فصل تابستان ۲۴ درجه سانتی‌گراد و در فصل زمستان ۱۹ درجه سانتی‌گراد است.
پیشنهاد ویژه: خرید پمپ وکیوم کولر گازی
8-از پرده‌های مناسب در محیط خانه یا ساختمان استفاده کنید
برای آشنایی با روش کاهش مصرف انرژی سیستم تهویه با چندین نکته کلیدی از چگونگی انتخاب تا تنظیم و کنترل سیستم تهویه آشنا شدید.
حالا وقت آن است که خود سیستم را پست سر بگذاریم و ببینیم که با کدام یک از عناصر محیطی ساختمان می‌توانیم در کاهش مصرف انرژی تأثیرگذار باشیم. بهترین گزینه پرده‌هایی نصب شده در مقابل پنجره‌های خانه است. این پرده‌ها حایل بسیار خوبی برای مدیریت انرژی در ساختمان هستند.
وقتی خانه را خنک کرده‌اید و یا قصد گرم کردن آن را دارید، قاعدتاً دمای محیط داخل با دمای خارج ساختمان متفاوت است و این تفاوت دلیل ساده‌ای است تا تبادل حرارتی زیادی از محل پنجره‌ها صورت بگیرد. با نصب پرده‌های مناسب می‌توانیم از دمای مطلوب ایجاد شده چه در فصل سرما و حتی ایام تابستان محافظت کنیم.
9-تا جاییکه امکان دارد، تمامی بازشوهای ساختمان را ببندید
برای مدیریت و کاهش مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع همچنان در بخش بازشوهای ساختمان اعم از تمامی درب‌ها و پنجره‌ها باقی مانده‌ایم. این‌بار قصد داریم تا با بسته ماندن تمامی بازشوها از هر نوع تبادل هوا و تغییر دمای ساختمان جلوگیری کنیم.
وقتی سیستم تهویه مطبوع خانه شما در حال کار کردن است، قاعدتاً تعادل دمایی محیط بیرون و درون ساختمان متفاوت است. فرقی نمی‌کند که در کدام فصل سال حضور دارید، باز گذاشتن پنجره‌ها و درب‌ها باعث خروج هوای خنک در ایام تابستان و ورود هوای سرد در ایام زمستان می‌شود. به این ترتیب عملاً تمام تلاش سیستم تهویه مطبوع شما بی اثر مانده است.
10-از وسایل گرمازای کمتری در محیط ساختمانی استفاده کنید
این نکته روش کاهش مصرف انرژی سیستم تهویه در ایام تابستان است. چرا که قرار است تا با کمتر شدن وسایل گرمازا به تلاش سیستم تهویه برای کاهش دما و رسیدن تا دمای مطلوب یاری دهیم. این وسایل گرمازا متنوع هستند و لامپ‌های رشته‌ای متداول‌ترین آنها است.
حتی شعله‌های اجاق گاز خانه نیز تأثیر منفی در عملکرد بهینه سیستم تهویه مطبوع دارد. این چالش در حد فاصل عبور فصل سرما تا فصل گرما بیشتر نمایان است. در چنین زمان‌هایی ممکن است مادامیکه بخاری یا شوفاژ خانه فعال است، برای روشن کردن سیستم تهویه مطبوع اقدام کنید. بهتر است در چنین مواقعی از تداخل سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی تا حد ممکن جلوگیری کنید.
11-درزهای ساختمان را عایق‌بندی کنید
با نصب پرده و یا بستن پنجره‌ها صرفاً جریان هوا و تبادل دما را به طور کامل متوقف نخواهید کرد. نصب پرده و یا بستن پنجره یک راهکار خوب استف به شرط آنکه از عدم تبادل هوا در پنجره اطمینان داشته باشید. پنجره‌های نسل نوین درز‌بندی خوبی دارند و وقتی بسته هستند، عملاً هیچ تبادل هوا از محیط داخل به خارج و یا برعکس اتفاق نمی‌افتد.
اما پنجره‌های قدیمی این‌طور نیستند. ولی می‌توانید با عایق‌بندی درزها چه در محل بازشوی پنجره‌ها و یا درب‌ها و هر بخش بازشوی دیگر ساختمان تأثیر چشمگیر در کاهش مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع داشته باشید.
12-سیستم تهویه مطبوع را در مکان مناسب خانه یا ساختمان نصب کنید:
محل نصب سیستم در کارکرد بهینه آن کاملاً تأثیرگذار است. البته برای انتخاب محل نصب نیز با چالش‌هایی مواجه هستید:
- اولین نکته نصب سیستم در مکانی کاملاً باز با قابلیت بهره‌مندی کامل از جریان هوا است. نصب در مکان‌های بسته، کنج دیوارها و یا ارتفاع بلند نزدیک سقف و… عملاً از قابلیت کارکرد مفید دستگاه می‌کاهد.
- دومین نکته نصب سیستم در مکان با تسلط کامل به فضا است. سیستم تهویه مطبوع شما باید به راحتی جریان هوای سرد یا گرم خود را در کل محیط هدف توزیع کند. لذا نصب سیستم در راهروها، پشت درب‌ها، فضاهای منتهی به عرض اتاق و… باعث عدم کارکرد بهینه آن خواهد شد.
- سومین نکته، عدم نصب سیستم در مجاورت تجهیزات مستعد گرمایش یا سرمایش است. مثلاً سیستم تهویه مطبوع خانه را در کنار آب‌گرم‌کن یا یخچال نصب نکنید.
با در نظر گرفتن این نکات برای پیدا کردن بهترین محل نصب سیستم تهویه اقدام کنید و مطمئن باشید که سیستم شما در تسلط کامل به فضا در حال فعالیت است.
13-مانع جریان هوا در اطراف سیستم تهویه مطبوع نشوید
در هر صورت اطراف سیستم تهویه مطبوع ساختمان و یا محل اطراف یونیت خارجی باید خالی باشد و هیچ مانعی برای جریان هوا وجود نداشته باشد.
ممکن است سیستم شما در مکان مناسب ساختمان نصب شده است؛ اما به مرور زمان و با تغییر کاربری بخش‌هایی به اتاق اضافه شده و حالا محیط اطراف سیستم تهویه مطبوع را هر چه محدودتر می‌کند. این جزئیات ساده اما کلیدی را در نظر داشته باشید تا بتوانید در کاهش مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع تأثیرگذار شوید.
14-از سرویس به موقع سیستم تهویه مطبوع غافل نشوید
این سیستم‌ها به مرور زمان مستهلک می‌شوند و یا در اثر کارکرد طولانی از حالت تنظیم خارج خواهند شد، لذا به سرویس دوره‌ای نیاز دارند.
این سرویس چک لیست کاملی از بازدید و بازرسی تمامی بخش‌های سیستم تهویه مطبوع است. لذا صرفاً با بررسی چند آیتم سرویس دوره‌ای انجام نمی‌شود و لازم است تا برای بهره‌مندی هر چه مفیدتر از سیستم تهویه مطبوع مراتب انجام سرویس‌های حرفه‌ای نزد اهل فن را برنامه‌ریزی کنید.
15-در صورت خرابی از قطعات اصلی با کیفیت مناسب استفاده کنید
بخشی از عملکرد نامناسب و پرمصرف سیستم های تهویه مطبوع به علت خرابی قطعات و یا بهره‌مندی از قطعات یدکی بی‌کیفیت است. این در حالی است که با تعمیرات به موقع و بهره‌مندی مناسب از قطعات یدکی در مصرف انرژی سیستم‌های تهویه کاملاً تأثیرگذار هستید.
16-از بخش‌های بیرونی سیستم در مقابل نور خورشید محافظت کنید
بخشی از سیستم های تهویه مطبوع ساختمان در خارج از محیط ساختمان نصب می‌شوند. یونیت اسپلیت‌های کولر گازی یک نمونه‌ی ساده و آشنا از چنین بخش‌های خارجی است.
این یونیت نیز باید در شرایط بهینه قرار بگیرد که قطعاً تحت تأثیر تابش مستقیم نور خورشید نمی‌تواند عملکردی بهینه در کارکرد سیستم تهویه مطبوع داشته باشد.
17-در حین سرویس سیستم تهویه از پمپ وکیوم برای تولید خلأ استفاده کنید
سیستم‌های تهویه دارای گازهای مبرد هستند که داخل یک سیکل بسته از تبخیر و میعان هوای خنک مورد نیاز شما را تولید می‌کنند. هر نوع ناخالصی مانند رطوبت و یا هوای باقیمانده در سیستم بسته مبرد تهویه مانع از عملکرد بهینه دستگاه می‌شود. لذا استادکاران حین راه‌اندازی این سیستم‌ها از پمپ های وکیوم برای تخلیه کامل هوا و رطوبت داخل لوله‌های تهویه مطبوع استفاده می‌کنند تا در حین تخلیه گاز مبرد هیچ ناخالصی وجود نداشته باشد.
18-لوله‌های بیرونی سیستم تهویه مطبوع را عایق‌بندی کنید
برای جریان گاز مبرد میان یونیت بیرونی و بخش اسپلیت داخلی از لوله‌های مسی استفاده می‌شود. این لوله‌ها باید عایق باشند تا هر نوع تبادل حرارتی آنها با محیط متوقف شود. در غیر این صورت بخشی از توان سرمایش تهویه در حین عبور گاز مبرد میان دو بخش سیستم تلف خواهد شد.
پیشنهاد مس باران: خرید عایق لوله مسی
19-از تایمر دستگاه برای خاموش شدن اتوماتیک سیستم استفاده کنید
لزومی ندارد تا سیستم تهویه مطبوع شما برای مدت طولانی مادامیکه واقعاً نیازی به آن ندارید، کار کند. یکی از این زمان‌ها در ساعات پایانی شب است.
معمولاً برای تجربه‌ی خواب شیرین و آسوده به بهره‌مندی از هوای لطیف اتاق نیاز دارید، اما در حین خواب چگونه سیستم اسپلیت خانه را خاموش می‌کنید؟
تایمرها برای این منظور در نرم‌افزار کنترل دستگاه طراحی شده‌اند. از این تایمرها هنرمندانه با نگاهی برنامه‌ریزی شده استفاده کنید.
20-سیستم تهویه قدیمی خود را تعویض کنید
آخرین نکته شاید چالش برانگیزترین باشدف چرا که توصیه می‌کنیم تا سیستم تهویه مطبوع قدیمی خود را تعویض کنید. اما قطعاً در همین لحظه با توجه به قیمت بالای سیستم‌های نوین در مقابل این توصیه مقاومت می‌کنید. ولی دقت کنید که یک سیستم مستهلک قدیمی دیر یا زود جدا از هزینه بالای مصرف انرژی دچار استهلاک شده و نیاز به تعمیرات پیوسته و پیچیده دارند. تا زمانی‌که سیستم شما به خوبی کار می‌کند و یا نیاز به سرویس و تعمیر جزئی دارد، از آن استفاده کنید. اما با سیستم‌های پرخرجی که دائماً خراب هستند، مدارا نکنید و بهتر است برای خرید سیستم جدید برنامه‌ریزی کنید.
جمع‌بندی
کاهش مصرف انرژی سیستم های تهویه مطبوع اگر چه باعث کم شدن هزینه برق ساختمان می‌شود؛ اما تأثیر اصلی آن در افزایش طول عمر مفید دستگاه تهویه شما است.
سیستم‌های تهویه ارزشمند هستند و لازم است تا برای بهره‌مندی مفید و کارکرد بهینه‌ی آنها کوشا باشید. وقتی راهکار کاهش مصرف انرژی تهویه را در پیش گرفته‌اید، در واقع قرار است از دستگاه خود برای کارکردی کمتر اما نتایج بهتر استفاده کنید که قطعاً به افزایش طول عمر مفید قطعات و بهره‌مندی دل‌نشین‌تر از محیط ساختمان کنونی می‌انجامد.